Vrijdag, 7 September 1944.

Op deze dag vervult de 14-jarige  Nijverdaller, Jan Rijks, op dat moment woonachtig aan de Grotestraat 215 een heldenrol.

Nijverdal krijgt “bezoek” van de gevreesde Karel Diepgrond, één van leiders van Kamp Erika te Ommen en zijn trawanten. De 20-jarige wachtmeester van de Staatspolitie, Wim Smits (Grotestraat 217) is Diepgrond behulpzaam door te vertellen dat hij van N.S.B.-buurman A.J. Nijmeijer heeft gehoord dat een andere buurman, Westera de komst van geallieerde vliegtuigen heeft begroet door met de Nederlandse vlag uit het zolderraam te zwaaien. 

Westera zelf is niet thuis, de vlag wordt in beslag genomen en  bij toeval ( of was Smits op de hoogte?), 

via een pad aan de achterzijde van de woning van Westera komt de groep terecht bij een zomerhuisje aan de Bonteweg.

In het zomerhuisje , eigendom van bakker Berend-Jan Flim uit Nijverdal, zijn vier Joodse meisjes ondergedoken, onder begeleiding van Jaap Musch, de oprichter en leider van de NV, een landelijke organisatie voor hulp aan Joodse onderduikers. De zoon van Berend-Jan, Herman is een medewerker van de NV.

Jaap Musch

Jaap Musch heeft de meisjes getraind om bij onraad het bos in te vluchten.In het naastgelegen zomerhuisje woont Truus Rijks-Koelers met haar twee zonen Henk en Jan. Op aanwijzing van zijn moeder helpt de dan 14- jarige Jan Rijks de zeer angstige meisjes verder het bos in, terwijl zij worden beschoten. Jan brengt ze voorlopig onder bij Loes Cramwinckel-Boontje, aan de Bonteweg. (Huize Berg en Dal). Musch wordt gearresteerd en wordt vermoord in Ommen.

Jan Rijks wordt op  12-10-1929 als Hendrik Jan Willy Rijks, geboren in Enschede. 

Zijn ouders Evert Rijks en Truus Koelers zijn vanaf 1934 het eerste beheerdersechtpaar van Jeugdherberg de Doevenbree aan de Duivenbreeweg.

Jan bezoekt de Gereformeerde Lagere School aan de Grotestraat en later ook de Gereformeerde U.L.O.  en is zeer muzikaal. Al op zeer jeugdige leeftijd bespeelt hij het orgel van de Gereformeerde Kerk.

De jeugdherberg wordt in 1941/42 in beslag genomen door de Duitse Werhmacht en het gezin Rijks verhuist naar een zomerhuisje aan de Grotestraat, op een steenworp afstand van het huisje van de familie Flim. Vader Evert is nog een tijdje werkzaam bij de kleding/stoffenzaak van de familie Hamming. maar wordt dan in Duitsland tewerk gesteld. Evert en Truus gaan in 1944 scheiden. Truus trouwt na de de oorlog met Nijverdaller Beerd van der Werfhorts. Jan wordt door een plaatselijke verzetsgroep ingezet voor verzetsactiviteiten onder de schuilnaam Henny. Deze naam wordt ook genoemd in “Het Grote Kinderspel van Bert-Jan Flim.

Na de oorlog maakt Jan eerst zijn U.L.O.-opleiding af, vervult zijn militaire dienstplicht in Nederlands-Indië en gaat dan in de zaak van zijn inmiddels hertrouwde vader Evert in Leiden werken. 

Jan ontmoet begin jaren vijftig, Evelien Bosch, afkomstig uit Zwolle.

Het echtpaar Rijks-Bosch emigreert in 1956 naar Melbourne, Australië en bouwt daar een nieuw bestaan op onder de namen John en Evelyn Rykes.

Jan en Evelien krijgen twee kinderen: Alda en Ron. Ron Rykes vertelde mij dat zijn vader, net als zovele anderen die waren betrokken bij verzetsactiviteiten, weinig tot niets over zijn oorlogservaringen heeft verteld, maar wist mij ook te vertellen dat zijn vader geëmotioneerd reageerde toen zijn broer Henk hem tijdens een bezoek in Australië, gekscherend  “Henny” noemde, de schuilnaam van Jan.

Evelien heeft haar ervaringen verwerkt in een boek “ Memories of my life”, waar ook de Nijverdalse periode van Jan wordt beschreven. Zo is er een passage dat Jan zich ten tijde van het bombardement van 22-3-1945 zich op Nijverdal bevond en dat een man zich op hem wierp. Jan overleefde en de onbekende man kwam hierbij om het leven.

John/Jan/Henny Rijks/Rykes, kind verzetsheld is op 5 augustus 1998 in Box-Hill, Melbourne Australië overleden.